Sebelum
zaman Imam Al-Bukhari, kitab-kitab hadis masih bercampur, maka sukar untuk
mengenal pasti status hadis kecuali setelah mengkajinya. Imam Al-Bukhari
merupakan pelopor dalam pengumpulan ilmu hadis. Beliau telah membuat pengasingan
hadis-hadis sohih dengan hadis yang lain melalui pendekatan yang berbeza
berbanding ulama-ulama hadis lain. Beliau telah menyusun hadis-hadis sohih dalam
kitab yang diberi nama Al-Jami’ Al-Musnad Al-Sohih Al-Mukhtasar Min Umuri
Rasulillah SAW wa Sunnatihi wa Aiyamihi, yang bermaksud “Himpunan sanad yang sohih
lagi padat mengenai hadis Rasulullah SAW, sunnah dan kehidupannya”.
Al-jami’
bermakna kitab ini menghimpunkan perkara-perkara berkaitan hukum, kelebihan-kelebihan,
sastera dan sirah. Perkataan Sohih bermakna tidak terdapat di dalam kitab ini
hadis-hadis yang lemah atau dhaif. Manakala perkataan Al-Musnad bermaksud sanad
hadis didalamnya bersambung kepada para sahabat sehingga Nabi SAW sama ada dalam
bentuk percakapan, ucapan, perbuatan dan pengakuan nabi SAW.
Pendorong
Untuk Menyusun Hadis
Pendorong
utama Imam Al-Bukhari menyusun kitab sohihnya adalah disebabkan oleh
ungkapan gurunya bernama
Ishak bin Rahawih.
Beliau merupakan guru Imam Al-Bukhari dan seorang yang alim dalam ilmu
hadis dan fikah. Ibn Rahawih pernah berkata kepada Imam Al-Bukhari, “alangkah
eloknya jika kamu boleh kumpulkan hadis-hadis sohih Rasulullah SAW dalam satu
kitab”.
Pendekatan
Imam Al-Bukhari Mengarang Sohihnya
Imam
Al-Bukhari sebelum beliau menulis sesuatu dalam kitab Al-Jami’ Al-Sohih, terlebih
dahulu beliau akan mandi kemudian melakukan solat sunat dua rakaat. Beliau
tidak memasukkan hadis ke dalam kitabnya kecuali setelah beliau solat
Istikharah dua rakaat terlebih dahulu untuk meminta pertunjuk daripada Allah
SWT.
Jangka Masa
Penyusunan Kitab
Ketika Imam
Al-Bukhari selesai menyusun kitabnya Al-Jami’ Al-Sohih, beliau telah
membentangkan kitab itu kepada para Ulama termasuk Yahya bin Mu’in, Ali bin Al-Madini
dan Imam Ahmad bin Hanbal. Imam Al-Bukhari menyusun kitabnya selama 16 tahun
bermula pada umurnya 23 tahun.
Imam
Al-Bukhari Tidak Memasukkan Semua Hadis Sohih
Walaupun
kitab Al-Jami’ Al-Bukhari dimuatkan semua hadis sohih namun Imam Al-Bukhari menyatakan
bahawa masih banyak hadis-hadis sohih yang beliau tidak masukkan kerana beliau tidak
mahu kitabnya menjadi terlalu besar. Begitu juga Imam Muslim, walau beliau
hanya meriwayatkan hadis-hadis yang sohih sahaja dalam kitab Sohihnya namun
beliau tidak mengatakan bahawa hadis-hadis yang tidak beliau riwayatkan dalam
kitabnya itu merupakan hadis dhaif.
Tujuan Imam
Al-Bukhari Dalam Sohihnya
Imam
Al-Bukhari begitu iltizam dengan hadis yang sohih sahaja, beliau tidak memasukkan
dalam kitabnya kecuali hanya hadis-hadis yang sohih sahaja. Oleh kerana itu
beliau menamakan kitabnya sebagai Al-Jami’ Al-Sohih. Dalam kitab ini juga mengandungi
persoalan fikah yang menekankan ayat-ayat yang berkaitan dengan hukum-hukum, sirah
dan tafsir dengan menghuraikan tentang hadis, fatwa para sahabat, tabi’in dan
pendapat ulama tertentu, kemudian memasukkan matan hadis dan cara mendapatkannya
dalam bab-bab kitabnya. Imam Al-Bukhari menumpukan usahanya untuk mengeluarkan
pelbagai masalah daripada setiap hadis Rasulullah SAW. Oleh kerana itu
kebanyakan pendapat ulama terkemuka mengatakan ianya sebagai fikah Imam Al-Bukhari.
Syarat Imam
Al-Bukhari Dalam Kitab Sohihnya
Imam
Al-Bukhari telah menetapkan suatu syarat bagi menentukan hadis yang
diriwayatkan. Syarat yang ditetapkan oleh Imam Al-Bukhari ialah setiap hadis mesti
datang dari para sahabat yang masyhur serta sanad perawinya bersambung dan
dipercayai. Jika seseorang sahabat itu mempunyai dua riwayat atau lebih maka ia
lebih kuat, jika hanya mempunyai satu riwayat sahaja dan cara penentuannya
betul, itu sudah memadai. Perawinya juga bukan orang yang mudallis iaitu mereka
yang tidak mendengar sendiri dari orang yang mereka riwayatkan atau orang yang
banyak melakukan kesilapan kerana umur yang sudah lanjut, buta atau kehilangan
nukilannya atau orang yang sezaman dengannya tetapi dia tidak berjumpa
dengannya.
Syarat yang
ditetapkan oleh Imam Al-Bukhari dalam sohihnya itu menunjukkan kitabnya berada
ditahap yang paling tinggi dari segi kesahihan dan kepercayaan, pencarian
menukil hadis sohih yang mantap, keprihatinan yang jitu oleh seorang mujtahid,
amanah dari segi menukil nas dan perawi, seterusnya menetapkan syarat-syarat yang
begitu ketat dalam bidang ini, dengan begitu kuat iltizamnya yang tidak boleh
ditandingi oleh mana-mana penyusun dalam bidang ini.
Cara
Penyusunan Kitabnya
Penelitian
tentang urutan kitab dan bab-bab dalam Sohih Al-Bukhari menunjukkan ketelitian
yang menakjubkan dalam menentukan kitab dan bab-bab di dalamnya, sehingga ia
menjadi sebuah kitab yang sepadu, mantap dan lengkap, mengandungi simpulan yang
tersusun untuk satu matlamat iaitu keindahan dan kesampurnaan. Al-Bukhari
memulakan kitabnya dengan menekankan bagaimana permulaan turunnya wahyu. Dimulakan
dengan demikian kerana ia sebagai sumber kebaikan, dengan wahyu berjalannya syariat dan turunnya risalah.
Penyusunan
Bab dan Riwayat Hidup Dalam Sohih Al-Bukhari
Dalam
penyusunan kitabnya yang mengandungi bab-bab dan riwayat hidup itu merupakan
sesuatu yang kompleks dan sukar difahami oleh kebanyakan pensyarah dan
ahli-ahli hadis, sehingga pendekatan yang digunakannya itu tidak mampu
dilakukan oleh bijak pandai di semua zaman oleh ulama yang hebat-hebat di
mana-mana pun. Pengkaji hadis mengakui bahawa bab-bab dan riwayat hidup yang
terkandung dalam Al-Jami’ Al-Sohih merupakan satu kajian yang amat mendalam dan
memenuhi piawaian, sehingga ia menjadi lambang keistimewaan kitab ini
berbanding dengan kitab-kitab yang serupa dengannya seperti Sohih Muslim,
kerana ketinggian tahap kualiti dan kehebatan susunannya.
Huraian
Al-Jami’ Al-Sohih
Kitab-kitab yang
menghuraikan kitab Al-Jami’ Al-Sohih, antaranya:
1.
Kitab Fath Al-Bari bi Syarh Sohih
Al-Bukhari
Ditulis oleh
Syeikh Al-Islam Al-Hafiz Ahmad bin Ali Muhammad bin Muhammad bin Ali bin Mahmud
bin Ahmad bin Ahmad Al-Kannani Al-‘Asqolani Al-Masri Al-Syafi’i. Beliau
dilahirkan di Mesir pada 13 Sya’ban pada tahun 773 Hijrah dan wafat pada 18
Zulhijjah tahun 852 Hijrah dan disemadikan di Kaherah. Kitab ini ditulis dengan
tulisan tangan sebanyak 13 jilid. Pemerintah Al-Athraf meminta kepada Al-‘Asqolani
untuk membuat salinan dan dibelinya dengan harga 300 dinar, dari situ kitab ini
tersebar ke serata pelusuk dan rantau. Kitab ini terus mendapat sanjungan dari
kalangan semua ulama hadis dari dahulu hingga masa kini dan kitab ini terus
menjadi sandaran dan rujukan.
2.
Kitab ‘Umdatu Al-Qari fi Syarhi
Al-Bukhari
Ditulis oleh
Al- Syeikh Al-Allamah Badruddin Mahmud bin Ahmad Al-‘Aini Al-Hanafi. Jangka
masa beliau menyiapkan kitabnya itu mengambil masa selama 19 tahun.
3. Irsyadu Al-Sari
Ila Syarhi Sohih Al-Bukhari
Ditulis oleh
Syeikh Syihabuddin Ahmad bin Muhammad Al-Khathib Al-Qastholani Al-Qahiri
Al-Syafi’i (wafat pada tahun 922 Hijrah). Kitab ini merupakan ringkasan bagi
syarah tFathul Bari dan Al-Umdah,
kitab ini juga terkenal
dengan Al-Qastholani sebagaimana
penulisnya.
Kelebihan
dan Pujian
Kitab
Al-Jami’ Al-Sohih diperakui merupakan kitab yang paling sohih, hebat dan unggul
sekali selepas Al-Quran dan diiktiraf oleh semua ulama hadis di semua tempat
dan zaman. Kitab ini membuktikan bahawa Imam Bukhari mempunyai kecekapan,
kehebatan dan kepakarannya yang tinggi.
Rujukan: Jabatan Mufti Johor; Dr. Taqiyuddin Al-Nadawi Al-Madzahiri
No comments:
Post a Comment